შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სტრუქტურაში არსებული ძირითადი პრობლემების შესახებ
სტატიის ავტორი: სინერჯი ჯგუფი
27 ოქტომბერი, 2014 | წაკითხულია 15 314-ჯერ
შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მთავარი დანიშნულებაა, იზრუნოს იმაზე, რომ ადამიანებმა უფრო დიდხანს და უფრო ჯანმრთელად იცხოვრონ.
ასეთი დანიშნულების განხორციელება მუშაობას შემდეგი სამი მიმართულებით გულისხმობს:
- ადამიანებს ჰქონდეთ ჯანსაღი ცხოვრების სურვილი და ამისთვის მაქსიმალურად ხელსაყრელი გარემო (წყალი, ჰაერი, საკვები და ჯანსაღი ცხოვრებისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურა);
- ჰქონდეთ შესაძლებლობა, დროულად მიიღონ საჭირო, ხარისხიანი, სანდო სამედიცინო მომსახურება;
- ჰქონდეთ მინიმალურად აუცილებელი პირობა, იზრუნოს საკუთარ ჯანმრთელობაზე, რაც გულისხმობს იმას, რომ იკვებონ სულ მცირე, საარსებო მინიმუმის მიხედვით და აუცილებელი სამედიცინო მომსახურება იყოს ყველასათვის ხელმისაწვდომი.
მიუხედავად იმისა, რომ სამინისტროს მენეჯმენტი აქტიურად ცდილობს, სამივე მიმართულებით ქმედითი ნაბიჯები გადადგას, ორგანიზაციული სტრუქტურა ამ ამოცანის გადაჭრაში ვერ ეხმარება.
წარმოგიდგენთ იმ სტრუქტურულ ხარვეზებს, რომელიც ხელს უშლის ამ ამოცანების უფრო ეფექტიან გადაწყვეტას:
1. მხოლოდ სამი დეპარტამენტი (ჯანდაცვის დეპარტამენტი, სოციალური დაცვის დეპარტამენტი, შრომისა და დასაქმების დეპარტამენტი) თერთმეტიდან მუშაობს პირდაპირი პროფილით, მაშინ როდესაც არსებობს ისეთი დეპარტამენტები, როგორიცაა სამინისტროს აპარატი, მასმედიასთან ურთიერთობის დეპარტამენტი, ადინისტრაციული დეპარტამენტი, ეკონომიკური დეპარტამენტი. ანუ სტრუქტურული ერთეულები, რომლებიც უნდა ეხმარებოდნენ ძირითად მიმართულებებს, უფრო მეტნი არიან და უფრო დიდი ადგილი უკავიათ სამინისტროში, ვიდრე თვითონ ძირითადი პროფილური დეპარტამენტები. არადა პირიქით, ისე უნდა იყოს დაჯგუფებული, რომ თერთმეტი დეპარტამენტიდან რვა მუშაობდეს ძირითადი მიმართულებით და სამი ეხმარებოდეს მათ სწორ ფუნქციონირებაში. ასე ბევრად მეტი საქმე გაკეთდება.
მაგალითად, ახალი ზელანდიის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურაში მინისტრს ჰყავს შვიდი მოადგილე, რომლებიდანაც ექვსი არის ძირითადი მიმართულებებით (ჯანდაცვის პოლიტიკის, საავადმყოფოების მართვის, უსაფრთხოებისა და რეგულაციების, საექთნო, მაორების ჯანდაცვა, სექტორის განვითარებისა და დანერგვის დეპარტამენტი, ეროვნული ჯანმრთელობის საბჭო), ხოლო მეშვიდე მოადგილე აერთიენებს ყველა მხარდამჭერ ფუნქციას (PR, HR, ფინანსები, მთავრობასთან ურთიერთობა, რისკებისა და დაზღვევის სამსახური და ა.შ.)
ავსტრალიის სტრუქტურაში 23 მსხვილი დეპარტამენტია, საიდანაც მხარდამჭერი ფუნქციები აკისრია მხოლოდ ექვს დეპარტამენტს.
2. პასუხისმგებლობის არასწორი და დაუბალანსებელი განაწილება მინისტრსა და მოადგიეებს შორის. მინისტრი უშუალოდ მართავს 11 დეპარტამენტიდან ექვს, მაშინ, როდესაც ერთ მოადგილეს მხოლოდ ერთი დეპარტამენტი ექვემდებარება, ორს კი ორ-ორი. ეს ნიშნავს, რომ მინისტრის რესურსები იხარჯება არა იმდენად მოადგილეების მართვასა და კოორდინაციაზე და ასევე მათ ქვეშ არსებულბმიმართულებებზე, არამედ მის უშუალო დაქვემდებარებაში არსებულ სამსახურებთან მუშაობაზე. მთლიან მენეჯმენტში ის იტოვებს პასუხისმგებლობას ბევრ მხარდამჭერ, ადმინისტრაციულ და საორგანიზაციო ფუნქციაზე. ეს ამ სამსახურის მხრიდან ბიუროკრატიასაც გაზრდის, ძირითადი სამსახურების მომსახურების ხარისხსაც შეამცირებს და მინისტრსაც ისეთი საქმეებით დააკავებს, რაზეც ის წესით დროს არ უნდა კარგავდეს.
წამყვანი ქვეყნების უმეტესობაში მინისტრს მხოლოდ ადმინისტრაციული ოფისი/სამდივნო ექვემდებარება და ყველა დეპარტამენტი მოადგილეებს შორისაა გადანაწილებული. მაგალითად, იტალიის სამინისტროს სტრუქტურაში ყველა დეპარტამენტი მოადგილეებზეა გადანაწილებული და მინისტრს მხოლოდ კორპორატიული სამდივნო და რეგულირება ექვემდებარება.
იგივეა ახალი ზელანდიის სტრუქტურაშიც. აქ ყველა დეპარტამენტი მაქსიმალურად დელეგირებულია მოადგილეებზე და მინისტრის დაქვემდებარებაში მხოლოდ ადმინისტრაციული ოფისია.
განსხვავებულია გერმანიის სტრუქტურა, სადაც მინისტრს მეტი დაქვემდებარებული ორგანო გააჩნია , სულ 5 ერთეული – ადმინისტრაცია, დამდივნო, PR, პაციენტების უფლებების დამცველი და ნარკოტიკებთან ბრძოლის ოფისი, თუმცა, მთლიანია სტრუქტურა 60-მდე დეპარტამენტს აერთიანებს. ისინი მთლიანად მოადგილეებზეა გადანაწილებული, მათ შორის საორგანიზაციო ერთეულებიც (იურიდიული, HR, IT და ა.შ.)
3. ძალიან დიდი კონცენტრაცია არის ფუნქციების, პასუხისმგებლობისა და უფლებამოსილებებისა ერთ მოადგილესთან. ის კურირებს როგორც ჯანდაცვის დეპარტამენტს, ისე სოციალური მომსახურების სააგენტოს, რომელიც სამინისტროს მთლაინი ბიუჯეტის და კადრების უდიდეს ნაწილს უყრის თავს, ასევე კურირებს სამედიცინო რეგულირების სამსახურს, აგრეთვე სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ცენტრს.
ამ მოადგილესთან კონცენტრირებულია სამინისტროს ყველაზე მნიშვნელოვანი და დიდი ქვედანაყოფები მაშინ, როდესაც არიან მოადგილეები, რომლებიდანაც ერთ-ერთი კურირებს მხოლოდ სოციალური დაცვის დეპარტამენტს, იურიდიულ დეპარტამენტს, ადამიანით ვაჭრობის მსხვერპლთა სსიპს და ახალგორის ბავშვთა დაწესებულებას. მეორე კი მხოლოდ შრომისა და დასაქმების პოლიტიკის დეპრტამენტს.
ამასთან, სამსახურთა ჯგუფებიც ისეა გაკეთებული, რომ არანაირი ცხადი ლოგიკა, კონკრეტული ამოცანა მოადგილეებზე ფაქტობრივად არ იკვეთება. რჩება შთაბეჭდილება, რომ მათი პირადი მარიფათის, გაქანებისა და გამოცდილების მიხედვით არის დაჯგუფებული ქვედანაყოფები. პირველი მოადგილე მხოლოდ ორ სსიპს კურირებს – საყვარელიძის ცენტრს და მედიაციის სამსახურს, რაც ასევე არანაირ შედარებაში არ მოდის ზემოთხსენებული მოადგილის დაქვემდებარებაში არსებულ ფუნქციებთან და პასუხისმგებლობებთან.
ასეთი განლაგებით მოადგილეების ძირითადი ნაწილი თავის რესურს დახარჯავს დეტალებში ჩასვლით, გადატვირთული პასუხისმგებლობის მქონე მოადგილე კი ისეთი საკითხებისთვის ვერ მოიცლის, რომლებიც სამინისტროსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ მოადგილის სახით ხელოვნური გიგანტია შექმნილი სამინისტროში, რომელიც მინისტრისთვისაც გაართულებს ამ მიმართულებების მართვას და თვითონ ამ მიმართულებებსაც ვერ უზრუნველყოფს მენეჯმენტის იმ საკმარისი ყურადღებით, რაც მათ გამართული ფუნქციონირებისთვის სჭირდებათ.
მიზანშეწონილია, რომ მოადგილეებს შორის თანაბრად იყოს გადანაწილებული სტრატეგიული ამოცანები და მათი დაქვემდებარებებიც გარკვეულ ლოგიკას შეესაბამებოდეს. ეს უზრუნველყოფს ყველაზე მნიშვნელოვანი მიმართულებებით მენეჯმენტის ყურადღების სათანადო გადანაწილებას.
ყველა წამყვანი ქვეყნის ჯანდაცვის (და არა მარტო) სამინისტროს სტრუქტურაში მოადგილეებს აქვთ ძალიან ცხადი პასუხისმგებლობა და მიმართულება, რომელსაც ისინი კურირებენ.
მაგალითად, გერმანიაში მოადგილეებს აქვთ ამოცანები შემდეგი მიმართულებებით:
1. პრევენციასა და მზრუნველობაზე პასუხისმგებელი მოადგილე;
2. ოპერაციების დანერგვაზე, მცირე და საშუალო ბიზნესში ჯანმრთელობის პრომოუშენზე პასუხისმგებელი მოადგილე;
3. ჯანდაცვის პოლიტიკის განსაზღვრაზე პასუხისმგებელი მოადგილე;
4. სადაზღვევო მიმართულებაზე პასუხისმგებელი მოადგილე.
კარგი მაგალითია ასევე საფრანგეთი, სადაც არსებობენ მოადგილეები:
1. მოსახლეობის ჯანდაცვის მართვასა და ქრონიკული დაავადებების პრევენციის საკითხებზე პასუხისმგებელი მოადგილე;
2. საინფექციო რისკების მართვაზე პასუხისმგებელი მოადგილე;
3. გარემოსა და საკვებთან დაკავშირებული რისკების საკითხზე პასუხისმგებელი მოადგილე.
იგივეა ავსტრალიის, ახალი ზელანდიის, შვედეთის და სხვათა სტრუქტურების მაგალითებიც. არსად არ ჰქვია მოადგილეს უბრალოდ მოადგილე, (რაც საქართველოში, სამწუხაროდ, ძალიან გავრცელებული პრაქტიკაა.). ყველას აქვს ცხადი ამოცანა, რომლის ფარგლებშიც უნაწილდებათ საკურაციო სფეროები და ფუნქციები.
4. სამინისტროს სტრუქტურა აწყობილია ისე, რომ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულება, ევროპული ქვეყნების ჯანდაცვის სამინისტროების უმთავრეს მიმართულებას წარმოადგენს, იგი ზრუნავს, რომ ადამიანები არ გახდნენ ავად, რაც ფაქტობრივად არ არის განვითარებული ჩვენი სამინისტროს სტრუქტურაში. ერთადერთი რგოლი, რომელიც ამ მიმართულებით მუშაობს, საყვარელიძის დაავადებათა კონტროლის ცენტრია, რომელიც არც პოლიტიკას განსაზღვრავს ამ მიმართულებით და ამ უმნიშვნელოვანესი ამოცანის მხოლოდ მცირე ნაწილს ფარავს.
იმისათვის, რომ ეს ამოცანა უფრო მაღალი ხარისხით იჭრებოდეს, გაცილებით დიდი რესურსი უნდა იყოს ამ მიმართულებით სტრუქტურაში გამოყოფილი. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ნაწილებია ამ ამოცანის გადასაწყვეტად ჯანსაღი ცხოვრების პროპაგანდა, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინფრასტრუქტურის განვითარება, სწორი კვებისა და ცხოვრების ჯანსაღი წესის შესახებ ინფორმაციის აქტიური გავრცელება. გასაგებია, რომ ჯანდაცვის სამინისტრო ამას ყველაფერს არ უნდა აკეთებდეს, მაგრამ აქ აუცილებლად უნდა იყვნენ ადამიანები, რომლებიც პერმანენტულად იზრუნებენ ქვეყანაში ამ ამოცანების რაც შეიძლება მაღალი ხარისხით გადაწყვეტაზე.
საერთაშორისო პრაქტიკის კვლევისას, ბევრგან არის მოადგილე, რომელიც ამ მიმართულებას კურირებს, და ფაქტობრივად არ არსებობს სამინისტრო, სადაც მინიმუმ დეპარტამენტის დონეზე არ იყოს შესაბამისი სტრუქტურა.
მაგალითად, შვედეთში არის მინისტრის მოადგილე საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულებით, რომელსაც ევალება:
1. სახალხო ჯანდაცვაზე ზრუნვა და მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მქონე მოვლენების ანალიზი;
2. ხალხის ჯანმრთელობისთვის ხიფათის შექმნის რისკების შეფასება;
3. ჯანსაღი ცხოვრების პრომოუშენი;
4. დაავადებების პრევენცია;
5. ეპიდემიოლოგიური და მიკრობიოლოგიური ანალიზებით გადამდები დაავადებების კონტროლი.
იტალიაში არის პრევენციული ჯანდაცვის გენერალური დირექტორი, რომელიც მინისტრს ექვემდებარება. ასევეა საბერძნეთშიც – პასუხისმგებელი მოადგილე საზოგადოებრივ ჯანდაცვაზე.
გერმანიაში 6 მოადგილიდან 1 სწორედ ამ მიმართულებას კურირებს, რომელიც მოიცავს დაავადებათა პრევენციასაც და მზრუნველობასაც.
სამხრეთ კორეაში ერთ-ერთი მოადგილის დაქვემდებარებაშია საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პოლიტიკის განსაზღვრის დეპარტამენტი. ჰონგ-კონგშია 2 დეპარტამენტი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულებით, ხოლო ინფექციების და ეპიდემიების კონტროლი ცალკე დეპარტამენტებს წარმოადგენს.
5. აქვე უნდა ვთქვათ სურსათის უვნებლობის საკითხზე, რომელიც არასწორად არის სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სტრუქტურაში. მაშინ, როდესაც თვითონ ამოცანა პირდაპირ ჯანდაცვის სამინისტროს პასუხისმგებლობაშია, რამდენადაც საკვებს და კვებას პირდაპირი გავლენა აქვს ადამიანების ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე.
ყველა წამყვანი ქვეყნის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურაში შესულია ეს მიმართულება.
მაგალითად, საფრანგეთში ჯანდაცვის მინისტრს ჰყავს მოადგილე ჯანსაღი პროდუქტების, პრაქტიკებისა და მომსახურების ხარისხის საკითხებში.
იაპონიის სამინისტროში ფუნქციონირებს კვების უსაფრთხოების უმსხვილესი დეპარტამენტი, რომელიც შედგება პოლიტიკის დაგეგმვისა და კომუნიკაციების დივიზიონისგან, სტანდარტებისა და შეფასების დივიზიონისგან და ინსპექტირებისა და უსაფრთხოების დივიზიონისგან.
იტალიის ჯანდაცვის სამინისტროს მნიშვნელოვანი ნაწილია სურსათის უვნებლობის, კვებისა და ჰიგიენის დირექტორატი, რომელიც პირდაპირ მინისტრის დაქვემდებარებაშია.
6. ცალკე საკითხია შრომითი უსაფრთხოების თემატიკა. იგი ასევე პირველი რიგის ვალდებულებებში უნდა შედიოდეს ჯანდაცვის სამინისტროს პასუხისმგებლობებს შორის. შრომითი უსაფრთხოების სტანდარტების განვითარება, დანერგვასა და კონტროლზე ზრუნვა სამინისტროს საქმიანობის ნაწილი უნდა იყოს, რამდენადაც უდიდეს გავლენას ახდენს ადამიანების ჯანმრთელობაზე და სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე, რაზეც კონკრეტული სამსახური თუ ფუნქცია არ ჩანს არც ორგანოგრამაში და არც დებულებაში.
იაპონიის სამინისტროში, რომელიც პასუხისმგებლობით ყველაზე მეტად ჰგავს ჩვენს სამინისტროს, არის შრომითი სტანდარტების ბიურო. იგი აერთიანებს სამუშაო პირობების პოლიტიკის დივიზიონს, ინსპექტირების დივიზიონს, მომუშავეთა სიცოცხლის დივიზიონს და ერთობლივად ზრუნავენ სტანდარტების შექმნაზე, დანერგვასა და კონტროლზე.
ასევე სტრუქტურაშია დასაქმებულთა უსაფრთხოების ბიურო, რომელიც მომუშავეთა უსაფრთხოების პოლიტიკის განსაზღვრასა და დაცვაზეა ორიენტირებული.
7. დასახელების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ჯანდაცვის სამინისტროს მუშაობის ერთ-ერთ მთავარ ნაწილს წარმოადგენს დასაქმების საკითხებზე ზრუნვა. თუმცა, ალბათ საჭიროა კარგად გაიმიჯნოს, სად გადის ამ მიმართლებით ჯანდაცვის სამინისტროს კომპეტენციების ზღვარი. გასაგებია, რომ ქვეყანაში სამუშაო ადგილების შექმნაზე ჯანდაცვის სამინისტრო ვერ აიღებს პასუხისმგებლობას. ეს ეკონომიკის სამინისტროს პირდაპირი ვალდებულებაა და სწორედ ის უნდა ზრუნავდეს ამ ამოცანის გადაწყვეტაზე. რაც შეეხება ჯანდაცვის სამინისტროს, ერთადერთი, რაზეც ის უნდა ზრუნავდეს, უმწეოთა და სოციალურად დაუცველთა დასაქმების ხელშეწყობაა. იმისათვის, რომ მეტ ადამიანს ჰქონდეს ნორმალური კვებისა და მკურნალობის შესაძლებლობა, რათა დროთა განმავლობაში ამ მიმართულებით სახელმწიფოს ფინანსური ვალდებულების ტვირთი შეუმცირდეს.
იმისათვის, რომ ეს დავალება გადაიჭრას, სპეციალური ქვედანაყოფები უნდა ზრუნავდნენ უმწეოთა და სოციალურად დაუცველთა აღრიცხვაზე, მათი დასაქმების შესაძლებლობების განსაზღვრაზე, მათი სწავლების ორგანიზებაზე და სპეციალური საკანონმდებლო ცვლილებების ინიცირებაზე მათი დასაქმების ხელშეწყობისთვის. სწორედ ამ კატეგორიის ადამიანების ხელშეწყობა და დასაქმებაში დახმარება უნდა იყოს ჯანდაცვის სამინისტროს პასუხისმგებლობა და არა ზოგადად დასაქმების პრობლემის გადაწყვეტა. შიდა სტრუქტურასაც სწორედ შესაბამისი სახით სჭირდება მოწყობა. იმისათვის, რომ ამ ამოცანის გადაწყვეტისათვის საჭირო ფუნქციები სრულდებოდეს და კომპეტენციები, გამოცდილება და ინფორმაცია გროვდებოდეს სამინისტროში.
ახალ ზელანდიაში არის ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე – მაორის ჯანდაცვის მიმართულებით (მაორი ახალ ზელანდიაში უძველესი მოსახლეობაა, რომელთა ფინანსური მდგომარეობა არის ძალიან სუსტი და უმწეოთა კატეგორიებში გადიან) და მათ ჯანმრთელობაზე ზრუნავს. ამ სტრუქტურის ქვეშ ერთიანდება როგორც ჯანდაცვა, ასევე აღრიცხვა, საჭიროების კვლევები და მხარდაჭერა, იგივე ბიზნესის წარმოების მხრივ.
იაპონიაში სოციალური უზრუნველყოფის მიმართულება რამდენიმე კატეგორიას მოიცავს – ვეტერანების, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების და ზოგადად სოციალურად დაუცველ პირებს, გარდა ფინანსური დახმარებისა, სთავაზობს დასაქმების სერვისებს – ვინც ეძებს სამსახურს, უტარებს ტრენინგებს, სემინარებს, უწევს კონსულტაციებს.
8. თუმცა, განსაკუთრებული ამოცანა, რომელიცდღეს მაინც, ერთ-ერთ პირველ ადგილას დგას სამინისტროს წინაშე, არის ის, რომ ადამიანებს ჰქონდეთ საშუალება, დროულად მიიღონ საჭირო, ხარისხიანი, სანდო სამედიცინო მომსახურება; იმისათვის, რომ ეს ამოცანა გადაიჭრას რამდენიმე მიმართულებით არის ძალიან აქტიური მუშაობა საჭირო.
ა) პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი, ალბათ, მკურნალობის სტანდარტების, გაიდლაინების და პროტოკოლების განვითარების ხელშეწყობაა. ეს პერმანენტული ამოცანაა, რომელიც სამინისტროს წინაშე დგას. ამოცანას სამინისტრო, ჩვენი ვარაუდით, გარე ექსპერტების, საერთაშორისო პრაქტიკის გამოყენებით უნდა ჭრიდეს, მაგრამ საკითხი წინ აქტიურად ვერ წავა, თუ ამ მიმართულებით სათანადო სტატუსის, პასუხისმგებლობის და რესურსების სტრუქტურული ერთეული არ იარსებებს. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეს ერთ-ერთი მსხვილი ერთეული უნდა იყოს, რომელმაც ქვეყანაში ამ ტიპის რეგულაციების შექმნის ხელშეწყობაზე ძალიან აქტიურად უნდა იმუშაოს.
მიუხედავად იმისა, რომ ჯანდაცვის დეპარტამენტის ფუნქციებში მსგავსი ფუნქცია წერია, ის რესურსი, რომელიც ამ მიმართულებით მუშაობს და მათი სტატუსი, სავარაუდოდ, ვერ უზრუნველყოფს ამოცანის სათანადო ხარისხით გადაწყვეტას.
მაგალითად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში სამინისტროს დაქვემდებარებაშია უზარმაზარი სააგენტო, ჯანდაცვის ხარისხის უზრუნველყოფის, რომელიც ზრუნავს ეროვნული გაიდლაინების ფორმირებაზე. ყველა მიმართულებით ჩართული არიან წამყვანი სპეციალისტები, ერთობლივად ამუშავებენ, ავითარებენ გაიდლაინებსა და პროტოკოლებს.
დიდ ბრიტანეთში არის ჯანდაცვის სრულყოფის ეროვნული ინსტიტუტი , რომელიც ამუშავებს ეროვნულ გაიდლაინებსა და სტანდარტებს. სტრუქტურა დაყოფილია სხვადასხვა მიმართულებებით – გაიდლაინები კლინიკური პრაქტიკის მიმართულებით, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულებით და ა.შ..
ბ) მეორე, არანაკლებ მნიშვნელოვანი მიმართულებაა სერვისების მიმწოდებლების (პირველადი ჯანდაცვის და სხვა სამედიცინო დაწესებულებები) და ინფრასტრუქტურაში ჩართული სხვა პროვაიდერების (სადაზღვევო, ფარმაცევტული და სხვა მსგავსი კომპანიები) მაქსიმალური ხელშეწყობა. სამინისტრო, ჩვენი აზრით, აქტიურად უნდა მუშაობდეს იმაზე, რომ ყველა სამედიცინო დაწესებულებისთვის პროაქტიულად იკვლევდეს, რა ხელისშემშლელი გარემოებები აქვთ და ცდილობდეს ამ პრობლემების მაქსიმალურად ხარისხიანად გადაჭრაში დახმარებას. ამ მიმართულებითაც უნდა მუშაობდეს სპეციალიზირებული სამსახური, რომელიც პროვაიდერებთან ურთიერთობებზე, მათ დახმარებასა და განვითარებაში ხელშეწყობაზე იქნება პასუხისმგებელი. სასურველია სამინისტრო იყოს მათი არა იმდენად მაკონტროლებელი და ოპონენტი, რამდენადაც მხარდამჭერი განვითარებაში.
მაგალითად, ავსტრალიაში არის დეპარტამენტი – Hospital Performance, Governance & Infrastructure, რომელიც სამედიცინო პროვაიდერების მხარდაჭერაზე ზრუნავს.
გერმანიაში 1-1 მოადგილე პირდაპირ პასუხისმგებელია სამედიცინო დაწესებულებებთან ურთიერთობაზე (კონტროლის გარეშე) და მათ მხარდაჭერაზე.
საფრანგეთში არსებობს სტრუქტურული ერთეული – პროვაიდერების პარტნიორობისა და კონსალტინგის კუთხით, რომელიც ასევე კლინიკების მხარდაჭერაზეა ორიენტირებული.
გ) განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სწავლების ხელშეწყობის მიმართულება. სამინისტრო უნდა ზრუნავდეს ქვეყანაში სამედიცინო მომსახურებაში ჩართული პერსონალის სწავლების, მომზადებისა და გადამზადების პროგრამების მუდმივ გაუმჯობესებაზე, სწავლებაში ჩართული დაწესებულებების მხარდაჭერაზე, საჭიროების შემთხვევაში სწავლების ახალი სიმძლავრეების შექმნაზეც, თუმცა, მაქსიმალურად გარე პროვაიდერების და არა მის საკუთრებაში.
ახალ ზელანდიაში არის დეპარტამენტი – workforce, რომლის მიზანია, ახალ ზელანდიას ჰყავდეს მოთხოვნების შესაბამისი ჯანდაცვის სფეროში მომუშავე პირები. სტრუქტურა მუშაობს წამყვან ორგანიზაციებთან, საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან და დამსაქმებლებთან, რათა უზრუნველყოს სამუშაო ძალის სწორი დაგეგმვა, ადეკვატური განათლების მიწოდება. ასევე ინიციატივებს წარადგენს ფინანსურ მხარდაჭერაზე კურსდამთავრებულთათვის, სქემებს ამუშავებს რთული პროფესიების მხრივ სპეციალისტების აღზრდაზე.
აქვე გვინდა აღვნიშნოთ ახალი ზელანდიის მინისტრის მოადგილის შესახებ – მთავარ მედდას (Chief nurse), რომელიც უშუალოდ ექთნების კვალიფიკაციაზე, მათ განვითარებასა და მხარდაჭერაზე ზრუნავს.
იაპონიაში არის ადამიანური რესურსების განვითარების ბიურო, რომელიც მთლიანად ორიენტირებულია ჯანდაცვის სფეროში მომუშავე პირების სწავლებბაზე. ბიურო მოიცავს დივიზიონებს: ადამიანური რესურსების განვითარების დივიზიონი, ტრენინგების პრომოუშენის დივიზიონი, კოოპერაციის დივიზიონი და ა.შ..
დ) განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ქვეყანაში სამედიცინო დაზღვევის მიმართულების განვითარების ხელშეწყობას. უპირატესად კი კერძო სექტორში. გამომდინარე იქიდან, რომ სახელმწიფოს არ შეუძლია დააფინანსოს 30%-იც კი იმ ხარჯების, რომელიც სამედიცინო მომსახურების ინფრასტრუქტურის გამართულ მუშაობას სჭირდება, ამ სფეროში კერძო სადაზღვევო კომპანიების აქტიურობა სისტემაში თანხების შემოსვლის და შესაბამისად, მისი მუდმივი განვითარების ხელშეწყობის ყველაზე ქმედითი გზა უნდა იყოს წესით.
ჩვენ მიერ შესწავლილ თითქმის ყველა ქვეყნის სტრუქტურაშია გამოყოფილი დაზღვევის მიმართულება. მათ შორის გერმანიაშია ჯანმრთელობის დაზღვევის მსხვილი მიმართულება, რომელიც განსაზღვრავს პოლიტიკას, რისკების პრევენციას და ადმინისტრირებას.
სამხრეთ კორეაშია ჯანმრთელობის დაზღვევის პოლიტიკის ბიურო. იგი აერთიანებს ჯანმრთელობის დაზღვევის პოლიტიკის დივიზიონს, ჯანმრთელობის დაზღვევის ბენეფიციარების დივიზიონს, ფარმაცევტული ბენეფიტების დივიზიონს და ჯანმრთელობის დაზღვევის შეფასების დივიზიონს.
ასევეა ავსტრალიაში კერძო ჯანმრთელობის დაზღვევის დეპარტამენტი, იაპონიაშია დაზღვევის ბიურო და ა.შ. მათ ფუნქციებში შედის არა სადაზღვევოების კონტროლი, არამედ მათთან მუშაობა და განვითარების ხელშეწყობა.
ე) და ბოლოს, სამედიცინო სერვისების მიმწოდებლების კონტროლი და რეგულირება, სადაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ზედამხედველობის სისტემების და მეთოდების მუდმივ განვითარებას. დღეს, რატომღაც ამ მიმართულებით მხოლოდ ერთი სსიპ-ი მუშაობს, რომელიც როგორც ვიცით, მათ შორის სწავლების, სერტიფიცირება-ლიცენზირების თემებითაც არის დაკავებული, რაც არ არის სასურველი, მათ შორის პირდაპირი ინტერესთა კონფლიქტის გამო. სასურველია, რგოლი, რომელიც ზედამხედველობით არის დაკავებული და სამედიცინო დაწესებულების საქმიანობის კომპლექსურ შეფასებას უნდა აკეთებდეს თვითონვე არ იყოს პასუხისმგებელი სამედიცინო პერსონალის სათანადო კვალიფიკაციასა და კომპეტენციებზე. ასეთ შემთხვევაში მისი შეფასებები ბევრად უფრო მომთხოვნი გახდება სწავლების მიმართულებით და ლიცენზიისა და სერტიფიკატების მხოლოდ შემოწმებით არ შემოიფარგლება. ამას გარდა, ზოგადად არ არის სასურველი ორი ამხელა მნიშვნელობის ამოცანის – სწავლების და რეგულირების ერთ სსიპ-ში გაერთიანება. ეს ორივე მათგანის უკეთ გადაჭრასაც უშლის ხელს.
სასურველია, ეს იყოს მხოლოდ მაღალკვალიფიციურ ზედამხედველობაზე კონცენტრირებული ქვედანაყოფი, რომელიც, რა თქმა უნდა, იმუშავებს გეგმიური, კომპლექსური რევიზიების წარმოების მეთოდების მუდმივ განვითარებაზეც, თუმცა განსაკუთრებულ აქცენტს დისტანციური (ელექტრონული) კონტროლის სისტემების შექმნაზე და განვითარებაზე გააკეთებს, ასევე, იზრუნებს წერტილოვანი (ხანმოკლე, მიზნობრივი, არაგეგმიური) შემოწმებების მეთოდების და სიმძლავრეების განვითარებაზე, რათა დროთა განმავლობაში გეგმიური კომპლექსური შემოწმებების საჭიროება ნელ-ნელა, მართალია არასრულად, მაგრამ მნიშვნელოვნად ჩაანაცვლოს სამედიცინო დაწესებულებების საქმიანობის დისტანციური ზედამხედველობისა და წერტილოვანი შემოწმებების მექანიზმებმა.
თუმცა, კიდევ ერთხელ გვინდა ვთქვათ, რომ კონტროლის სისტემის განვითარება აუცილებლად უნდა ხდებოდეს ერთი მხრივ სტანდარტების და გაიდლაინების მუდმივი განვითარების ფონზე, რის გარეშეც მათი კონტროლი კეთილგონივრულობას დაკარგავს. მეორე მხრივ, სამედიცინო სერვისების მიმწოდებლების განვითარების ხელშეწყობის ფუნქციის გაძლიერების ფონზე, რათა კონტროლის სიმძლავრეების განვითარებამ, სამედიცინო მომსახურების პროვაიდერების ინტერესების უგუვებელყოფის შემთხვევები არ გაახშიროს და ასეთ შემთხვევებში მათ ჰყავდეთ ლობისტი სამინისტროს შიგნით საკუთარი ინტერესების დასაცავად.
ამ მხრივ ძალიან საინტერესო პრაქტიკაა დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვის სფერო. აქ არის დამოუკიდებელი ორგანიზაცია – ხარისხის კომისია, რომლის მიზანია, ნებისმიერი სამედიცინო დაწესებულებისა და კერძო პრაქტიკის ექიმების საქმიანობა შეესაბამებოდეს ეროვნულ გაიდლაინებსა და სტანდარტებს. ამავდროულად, თავად ჯანდაცვის დეპარტამენტის (იგივე სამინისტროს) სტრუქტურაშია მონიტორინგის დივიზიონი, რომელიც პარალელურ ზედამხედველობას ახორციელებს და ამით მინიმუმამდე ამცირებს გადაცდენების რისკებს.
9. ზოგადად, საკუთარი სახელმწიფო დაზღვევის განვითარება, სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებელი საკუთარი სიმძლავრეების შექმნა, საკუთარი სასწავლო დაწესებულებების ფორმირება ასუსტებს სამინისტროს მაკონტროლებელ და პოლიტიკის განმსაზღვრელის როლს და პასუხისმგებლობის და ძალაუფლების ისეთ კონცენტრაციას იწვევს, რაც საბოლოო ჯამში უფრო ძვირიც დაჯდება სახელმწიფოსთვის და სერვისების განვითარებასაც ნაკლებად შეუწყობს ხელს. ჩვენი აზრით, ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურაც ისე უნდა იყოს აგებული, რომ პოლიტიკას განსაზღვრავდეს მკაფიოდ, რეგულირებას ახორციელებდეს მაღალკვალიფიციურ დონეზე და გარეშე, დამოუკიდებელი პროვაიდერების შექმნას და განვითარებას ასტიმულირებდეს მაქსიმალურად. ასე კონტროლიც უფრო შედეგიანი იქნება, პოლიტიკის განსაზღვრაც უფრო პასუხისმგებლობით და კვალიფიციურად მოხდება და ჯანდაცვის სისტემის, როგორც მიმდინარე საქმიანობის, ისე მისი უწყვეტი განვითარების ფინანსური უზრუნველყოფაც ბევრად ადვილი გახდება მეტი დამოუკიდებელი პროვაიდერის შემოსვლისა და განვითარების ხარჯზე.
გამოყენებული მასალა:
საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
აშშ გაიდლაინების განვითარების ბორდი
დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინების განვითარების ცენტრი
დიდი ბრიტანეთი – მონიტორინგი
სამხრეთ კორეას ჯანდაცვისა და სოციალური კეთილდღეობის სამინისტრო
იაპონიის სოციალური უზრუნველყოფის მიმართულება
ავსტრალიის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
ჰონგ კონგის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
საფრანგეთის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
გერმანიის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვის დეპარტამენტის სტრუქტურები
იტალიის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
შვედეთის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
საბერძნეთის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
ახალი ზელანდიის ჯანდაცვის სამინისტროს სტრუქტურა
PS: აღნიშნული სტატია პირველად გამოქვეყნდა ოქტომბრის ბოლო კვირაში. რამდენიმე კვირის შემდეგ ტექნიკური ხარვეზების გამო სტატია წაიშალა საიტიდან, თავისი კომენტარებით. სამწუხაროდ სტატიის და კომენტარების აღდგენა ვერ მოხერხდა. სტატია ხელახლა აიტვირთა საიტზე.
გადაუგზავნეთ მეგობრებს მეილზე
სტატიები მომზადებულია სინერჯი ჯგუფის წევრების მიერ;
— საშუალო 5,00 ქულაკომენტარის დამატება:
კომენტარის დაწერა შეუძლიათ მხოლოდ რეგისტრირებულ წევრებს